*कलेक्टर तुम्ही मेकअप का करत नाहीत...❓*

*मलप्पुरमच्या जिल्हाधिकारी श्रीमती.  राणी सोयमोई यांनी महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांशी संवाद साधला*.

  ....................................

तिने घड्याळाशिवाय कोणतेही दागिने घातले नव्हते.सगळ्यात जास्त आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे तिने फेस पावडर देखील वापरली नाही.

   

भाषण इंग्रजीत आहे.  ती फक्त एक-दोन मिनिटेच बोलली, पण तिचे शब्द दृढनिश्चयाने भरलेले होते.

  त्यानंतर मुलांनी जिल्हाधिकाऱ्यांना काही प्रश्न विचारले.

  *प्रश्न: तुझे नाव काय आहे?*

  माझे नाव राणी आहे.  सोयामोई हे माझे कौटुंबिक नाव आहे.  मी झारखंडची रहिवासी आहे.

  *अजून काही विचारायचे आहे?.*

प्रेक्षकांमधून एक सडपातळ मुलगी उभी राहिली.

  विचार, मुली.

 "मॅडम, तुम्ही तुमच्या चेहऱ्यावर मेकअप का वापरत नाही?"

कलेक्टरचा चेहरा अचानक फिका पडला.  तिच्या पातळ कपाळावर घाम फुटला.  तिच्या चेहऱ्यावरचे हसू ओसरले.  श्रोते अचानक शांत झाले.

तिने टेबलावरची पाण्याची बाटली उघडली आणि थोडे प्यायले.  मग तिने मुलाला बसायला इशारा केला. मग ती हळूच बोलू लागली.

मुलाने गोंधळात टाकणारा प्रश्न विचारला.  एका शब्दात उत्तर देता येणार नाही, अशी गोष्ट आहे.  उत्तरात मला माझी जीवनकथा सांगायची आहे.  माझ्या कथेसाठी तुम्ही तुमचे मौल्यवान दहा मिनिटे बाजूला ठेवण्यास तयार असाल तर मला कळवा.

  तयार ...

 माझा जन्म झारखंडच्या आदिवासी भागात झाला.

 कलेक्टरने थांबून प्रेक्षकांकडे पाहिले.

*माझा जन्म कोडरमा जिल्ह्यातील आदिवासी भागातील "अभ्रक" खाणींनी भरलेल्या एका लहानशा झोपडीत झाला*.

माझे वडील आणि आई खाण कामगार होते.  मला वर दोन भाऊ आणि खाली एक बहीण होती.  आम्ही एका छोट्या झोपडीत राहायचो जिला पाऊस पडला की गळती व्हायची.

माझ्या पालकांनी तुटपुंज्या पगारावर खाणीत काम केले, कारण त्यांना दुसरी नोकरी मिळत नव्हती. हे एक अतिशय गोंधळाचे काम होते.

मी चार वर्षांची असताना माझे वडील, आई आणि दोन भाऊ विविध आजारांनी अंथरुणाला खिळून होते.

खाणीतील प्राणघातक अभ्रक धूळ चा श्वास घेतल्याने हा आजार होतो, हे त्यांना त्यावेळी फारसे माहीत नव्हते.

मी पाच वर्षांची असताना माझ्या भावांचा आजाराने मृत्यू झाला.

एक छोटा उसासा टाकून कलेक्टरने बोलणे थांबवले आणि तिने अश्रूंनी भरलेले डोळे बंद केले.

बहुतेक दिवस आपल्या आहारात पाणी आणि एक-दोन भाकरी असायच्या. माझ्या दोन्ही भावांनी तीव्र आजार आणि उपासमारीने हे जग सोडले.  माझ्या गावात डॉक्टरांकडे किंवा शाळेत जाणारे लोक नव्हते.  वीज नसतानाही, शाळा, दवाखाना किंवा शौचालय नसलेल्या गावाची तुम्ही कल्पना करू शकता का?  

एके दिवशी जेव्हा मला भूक लागली, तेव्हा माझ्या वडिलांनी माझ्या सर्व कातडे आणि हाडासह पकडून, मला एका मोठ्या खाणीत ओढले, ज्यात नालीदार लोखंडी पत्रे होते.ही एक अभ्रक खाण होती, जी कालांतराने प्रसिद्ध झाली. ही एक प्राचीन खाण आहे, जी अंडरवर्ल्डमध्ये खणली गेली होती. माझे काम तळाशी असलेल्या छोट्या गुहांमधून रेंगाळणे आणि अभ्रक धातू गोळा करणे, हे होते.  हे फक्त दहा वर्षांखालील मुलांसाठी शक्य होते.

आयुष्यात पहिल्यांदाच मी भाकरी खाल्ली आणि पोट भरले.  पण त्या दिवशी मला उलट्या झाल्या.

*मी इयत्ता पहिलीत असताना, मी विषारी धूळ श्वास घेत, अशा अंधाऱ्या खोल्यांमधून अभ्रक हुंगत होते*.

अधूनमधून भूस्खलनात आणि अधूनमधून काही जीवघेण्या आजारांनी दुर्दैवी मुलांचा मृत्यू होणे, असामान्य नव्हते. 

 जर तुम्ही दिवसाचे आठ तास काम केले, तर तुम्हाला किमान एक भाकरी मिळेल. भूक आणि उपासमार यामुळे मी दररोज हडकुळी आणि निर्जलित ( शरीरात पाणी नसलेली) होत होते.

एका वर्षानंतर माझी बहीणही खाणीत कामाला जाऊ लागली.  मी थोड बर होताच, माझे वडील, आई, बहीण आणि मी एकत्र काम केले आणि आम्ही अशा ठिकाणी आलो, जिथे आम्ही उपाशी राहू शकलो नाही.

पण नशिबाने दुसर्‍याच रूपाने आम्हाला पछाडायला सुरुवात केली होती.  एके दिवशी खूप ताप आल्याने, मी कामावर जात नसताना  अचानक पाऊस आला.  खाणीच्या पायथ्याशी कामगारांसमोरच खाण कोसळून शेकडो लोकांचा मृत्यू झाला.  त्यात माझे वडील, आई आणि बहीण होते.

*जिल्हाधिकाऱ्यांच्या दोन्ही डोळ्यांतून अश्रू वाहू लागले.  प्रेक्षकांमधील प्रत्येकजण श्वास घेण्यासही विसरला. अनेकांचे डोळे भरून आले*.

 

माझ्या हे लक्षात आहे की, मी त्यावेळी फक्त सहा वर्षांची होते.

अखेर, मी शासकीय आगती मंदिरात पोहोचले.  तिथंच माझं शिक्षण झालं.  मुळाक्षरे शिकणारी, मी माझ्या गावातून पहिली होते. शेवटी, मी कलेक्टर तुमच्या समोर आहे.

मी मेकअप वापरत नाही, हे आणि याच्यात काय संबंध आहे ? असा प्रश्न तुम्हाला पडला असेल.

ती प्रेक्षकांकडे नजर टाकत पुढे सांगू लागली,तेव्हाच मला समजले की, त्या दिवसांत अंधारातून रेंगाळताना मी गोळा केलेला संपूर्ण अभ्रक मेकअप उत्पादनांवर वापरला जात होता.

                            अभ्रक हा फ्लोरोसेंट सिलिकेट खनिजाचा पहिला प्रकार आहे.

*बर्‍याच मोठ्या कॉस्मेटिक कंपन्यांनी ऑफर केलेल्या मिनरल मेकअपमध्ये, सर्वात रंगीबेरंगी बहु-रंगीत अभ्रक आहेत, जे 20,000 लहान मुलांचा जीव धोक्यात घालून उच्च चिरडलेले त्यांचे मांस आणि रक्त आपल्या गालावर पसरते*.

आपले सौंदर्य वाढवण्यासाठी,

लाखो डॉलर किमतीचे अभ्रक अजूनही खाणीतून लहान मुलांच्या हातांनी उचलले जाते. 

 *आता तुम्हीच सांगा*,

मी माझ्या चेहऱ्यावर मेकअप कसा लावू?.  उपासमारीने मरण पावलेल्या माझ्या भावांच्या स्मरणार्थ मी पोटभर कसे जेवू शकते?  नेहमी फाटलेले कपडे घालणाऱ्या माझ्या आईच्या आठवणीत मी महागडे रेशमी कपडे कसे घालू?.

*तोंड न उघडता डोके वर करून, एक छोटेसे स्मितहास्य करून ती बाहेर पडताना नकळत सारे प्रेक्षक उभे राहिले. त्यांच्या चेहऱ्यावरचा मेकअप डोळ्यांतून टपकणाऱ्या गरमाश्रूंनी भिजू लागला होता*.

  ....................................

स्त्रिया फेस पावडर, क्रीम, लिपस्टिकने भरलेले पाहून त्यांच्यापैकी काहींना किळस आली, तर त्यांना दोष देऊ नका.

(झारखंडमध्ये अजूनही उच्च दर्जाचे अभ्रक उत्खनन केले जाते. 20,000 हून अधिक तरुण मुले शाळेत न जाता तेथे काम करतात. काही भूस्खलनाने गाडले गेले आहेत, तर काही रोगामुळे मृत्यू पावले आहेत. )

 *मल्याळममधून अनुवादित*